denekler:
- Ölçüm gerilimi
- Akım ölçümü
- Direnç ölçümü
- V4 ölçümü
Ölçüm voltajı:
Bir multimetre ile akü, kablolar, anahtar ve lamba gibi elektrikli bileşenler arasındaki voltajı (volt) ölçebiliriz. Daha sonra buna “voltmetre” diyoruz. Multimetreyi devre boyunca paralel olarak yerleştiriyoruz ve aşağıdaki gibi ayarlıyoruz:
- Kadranı volt (voltaj) için V'ye ayarladık;
- Bu durumda doğru voltajı (DC) seçiyoruz;
- V bağlantısında kırmızı ölçüm teli;
- COM bağlantısındaki siyah ölçüm kablosu.
Kırmızı ölçüm kablosu pozitif kablo, siyah ise negatif kablodur. Ölçme tellerinin uçlarında ölçme pimleri bulunmaktadır. Kırmızı ölçüm probunu akünün artı kutbuna, siyah probunu da negatif kutbuna tutuyoruz ve bu şekilde aküdeki voltaj farkını ölçüyoruz. Bu voltajı ekrandan okuyoruz ve 1,5 volt.
Anahtar kapatıldığında 1,5 voltluk akü voltajı pozitif kablo üzerinden lambanın pozitif terminaline iletilir. Lambadaki voltaj farkını ölçmek için multimetreyi kullanırız: alt nokta artıdır ve mahfaza topraktır. Lambadaki voltaj farkını ölçmek için ölçüm pimlerini artı ve toprağa doğru tutuyoruz.
Anahtarın açıldığı an devre kesilir. Artık devreden geçen herhangi bir akım olmadığından lambanın sönmesine neden olur. Multimetre bu fark ölçümüyle 0 voltu gösterir. Anahtar lambanın artı tarafında olduğundan lamba voltajsızdır. Daha sonraki bir bölümde pozitif ve toprak anahtarlamalı lambaları ve ilgili fark ölçümlerini daha ayrıntılı olarak ele alacağız.
Akım ölçümü:
Multimetre ile devreden ne kadar akımın geçtiğini belirleyebiliriz. Multimetrenin seri olarak bağlanması önemlidir. Akım daha sonra multimetreden akar. Daha sonra buna “Ampermetre” diyoruz. Aşağıdaki gibi ayarladık:
- Kadranı Amper konumuna ayarladık;
- Bu tip multimetrede, A konumu her seçildiğinde, AC'den DC'ye geçiş yapmak için sarı düğmeye basılması gerekir;
- 10A bağlantısındaki kırmızı ölçüm teli;
- COM bağlantısındaki siyah ölçüm kablosu.
Multimetreyi seri olarak bağlamak için devrenin bir yerde kesilmesi gerekir. Bunu sigortayı sökerek veya anahtarı açarak yapabiliriz. Ölçüm pinlerini devrenin kesildiği yere bağlayın. Aşağıdaki iki resim, anahtar açıkken geçerli ölçümü göstermektedir. Ölçümler amper ve miliamper cinsinden yapılır. Daha fazla açıklama resimlerin altında yer almaktadır.
Görsellerde de görebileceğimiz gibi akım iki modda ölçülebilmektedir.
- İlk ölçüm Amper ayarındadır. Bu modda 10 ampere kadar akımlar ölçülebilir;
- İkinci ölçüm miliAmper modundadır. Bu modda maksimum 400 miliAmpere kadar akımlar ölçülebilir. Bu 0,4 A'ya eşittir.
Bir devreden ne kadar akımın geçtiğini henüz doğru bir şekilde tahmin edemiyorsanız, ilk önce 10A ayarını ölçmek akıllıca olacaktır. Akım 0,4 A'dan azsa, ölçüm probunu mA bağlantısına yerleştirmeye ve kadranı mA'ya ayarlamaya karar verebilirsiniz. Daha sonra AC'den DC'ye geçiş yapmak için sarı düğmeye basmayı unutmayın. Ölçülen değer aynıdır ancak mA ayarında daha doğrudur
- 0,15 A, 150 mA'ya eşittir;
- Bu nedenle 147 mA 0,147 A'dır (bu nedenle bu konum daha doğrudur).
Akım ölçülürken bazen hatalar yapılır. En yaygın hatalar sonraki iki resimde gösterilmektedir.
Tüketicinin düzgün çalıştığı bir ölçüm yaptığımızda, bu durumda lamba yanıyor ancak multimetre 0 A'yı gösteriyor, sayaç hala AC'de veya devre kesintiye uğramıyor. Akım, en az dirençli yolu izler ve bu kapalı anahtardan geçer. Aslında multimetre artık devre boyunca paraleldir. Bu hiçbir şeyin ters gitmesine neden olmayacaktır. Anahtar açılır açılmaz ekranda doğru değer görünür.
Akım sigortanın değerini aşarsa sigorta multimetredeki elektronik aksamı korumak için atacaktır. mA modunda bu 400 mA'dır. Bu, sayaç doğru şekilde bağlandığında ancak tüketici kapalı kaldığında ve sayaç 0 mA veya 0 A gösterdiğinde fark edilir. Bu durumda ölçümü A'da yapmayı seçebiliriz çünkü bu mod 10 A'ya kadar korunur ve sigortanın kırılma veya atması ihtimali daha azdır.
Direnç ölçümü:
Multimetre ile yaptığımız üçüncü ölçüm direnç ölçümüdür. Elektrikli bileşenleri dahili kısa devre veya kesintilere karşı ölçebiliriz. Aşağıdaki resimlerde lambanın direncini belirlemek için iki ölçüm gösterilmektedir. Multimetre artık bir “ohmmetre” olarak işlev görür ve aşağıdaki gibi ayarlanır:
- Direnç ölçümü için döner düğme Ω (ohm) konumuna ayarlanmıştır;
- Kırmızı ölçüm kablosu, volt ölçümü için kullandığımız bağlantının aynısı olan Ω bağlantısına takılır;
- Siyah ölçüm kablosu COM bağlantısına tekrar takılır.
Lambanın direnci 1,85 ohm'dur. Bu, lambanın iyi durumda olduğunu gösterir. Lütfen dikkat: Lamba açıkken direnç sıcaklıkla değişir. Yanma sırasındaki direnci ölçemeyiz ancak kapatıldıktan hemen sonra ölçülen değer çok daha düşük olacaktır.
Bir lamba saatlerce yandığı için eskir. Tungsten teli incelir ve camın iç kısmına doğru buharlaşır. Bunu görebiliyoruz çünkü lamba kararıyor. Koyu renkli bir lamba kısa sürede arızalanır. İkinci ölçümde de olan buydu: Tungsten teli koptu ve lamba artık çalışmıyor. Sonuçta devre bu nedenle kesintiye uğrar. Bağlantı koptuğu için direnç “sonsuz” yüksekliğe ulaştı. Bu durumda multimetre OL'yi gösterir. Bazı multimetreler daha sonra “1” gösterir.
Ohmmetre ile aşağıdaki ölçümleri yapabiliriz:
- elektrikli ve elektriksiz bileşenlerin iç direnci;
- baskılı devre kartları veya kablolar gibi bir elektrik devresindeki kesintileri aramak;
- bip modunu kullanarak elektrik bağlantılarına bakmak;
- toprak bağlantısı arıyorum;
- ölçüm kablolarının iyi durumda olup olmadığını kontrol edin.
Son ölçüm tanı koymada çok önemlidir. Ölçüm telinin durumu kötüyse, bu durum multimetre veya osiloskopla (ikincisi yalnızca voltajı ölçebilir) yapılan voltaj veya akım ölçümünü etkileyecektir.
Yoğun kullanım nedeniyle ölçüm kablosu sıkışıp kalmışsa veya çok bükülmüşse ve çekilmişse, belli bir açıda tutulduğunda bağlantı kopabilir. Bu, ölçüm problarının uçlarını bir arada tutarak kolayca kontrol edilebilir: direnç bu durumda yaklaşık 0,1 ohm'dur. Direnç birçok kez daha mı yüksek yoksa OL mu? Bu durumda ölçüm kabloları artık kullanılamaz.
Direnç ölçümüne bir diğer örnek ise dizel motorda bulduğumuz kızdırma bujisinin ölçümüdür.
- İyi bir kızdırma bujisinin direnci yaklaşık 6 ohm'dur.
- Kızdırma bujisi kırılırsa direnç sonsuz derecede yüksektir.
- Dahili kısa devre durumunda (bobin ve mahfaza dahili temas kurar), önceki paragrafta olduğu gibi, ölçüm kablolarında "her zaman mevcut" direnç nedeniyle (teorik olarak) 0 Ω'luk bir direnci ve gerçekte 0,1 Ω'luk bir direnci ölçeriz. ölçüm kabloları kontrol edilirken açıklanmıştır.
Hakkındaki sayfaya bakın kızdırma bujisi Çalıştırma ve ölçüm teknikleri hakkında daha fazla bilgi için.
V4 ölçümü:
Bu web sitesi birçok sensör, aktüatör, ECU ve ağ tipinin voltaj seviyelerini, sinyal iletimini ve ölçüm yöntemlerini açıklamaktadır. Bunlar sayfaların kendisinde bulunabilir, örneğin Sıcaklık sensörü, pasif, aktif ve akıllı sensörler, röle en CAN otobüsü. Bu sayfalarda ölçüm özellikle o konuyla ilgilidir.
Arızaları tespit ederken çoğu durumda voltmetreyi, bazen de akım pensini kullanırız. Teşhis sırasında amper ve direnç ölçümlerini nadiren yapıyoruz veya hiç yapmıyoruz:
- Akımı ölçmek için devrenin kesilmesi gerekir (istenmez) ve akım miktarı olası kayıplar hakkında yeterli bilgi sağlamaz. Sonuçta akım yoğunluğu devre boyunca aynıdır. Ampermetre de 10A ile sınırlıdır. Bazen belirli bir akım gücüyle sınırlı olmayan bir akım kelepçesinin kullanılması istenebilir.
- Direncin ölçülmesi yalnızca bir bağlantı veya kesintinin belirlenmesi durumunda tavsiye edilir. Diğer tüm durumlarda "yüksüz" bir direnç ölçeriz ve direnç değeri güvenilmezdir.
Yukarıdakiler, teşhislerimizde neredeyse her zaman voltmetreyi kullandığımız anlamına gelir. Karmaşık teşhisler için aynı zamanda bir (grafik) voltmetre olan bir osiloskop kullanırız. Voltmetre ile yüklü durumda yani tüketici çalışırken voltaj farklarını ve kayıplarını ölçüyoruz. Bu, ölçümü en kullanışlı hale getirir.
Voltmetre ile yapılan ölçümlere rehberlik etmek için V4 ölçümüne hakim olmanız faydalı olacaktır. Dört volt ölçümü aracılığıyla, kötü veya çalışmayan bir tüketicinin nedeni "yaklaşık olarak" bulunabilir. Bu bölümde V4 ölçümünün nasıl yapılacağı, hangi ölçüm değerlerini bekleyebileceğiniz ve bir arıza olduğunda nasıl öğrenebileceğiniz anlatılmaktadır.
V4 ölçümünde bir voltmetre kullanıyoruz ve dört belirli noktada fark ölçümü yapıyoruz. Bu dört ölçüme V1, V2, V3 ve V4 diyoruz.
Dikkat: bir PWM / görev döngüsü kontrollü tüketici bu V4 ölçümünü gerçekleştirmek mümkün değildir, osiloskop kullanılmalıdır!
V1:
V1 ölçümü yaptığımız ilk ölçümdür. Burada akü voltajını ölçüyoruz. Aşağıda ölçtüğümüz tüm gerilimleri bu ölçülen değerle karşılaştırıyoruz. Ölçüm yapılmadan önce tüketicinin açılması gerekir. Ağır tüketicilerde akü voltajı herhangi bir arızaya neden olmadan voltun onda biri kadar düşebilir. Multimetreyi doğru şekilde ayarladık (gerilim ölçümü bölümüne bakın) ve ölçüm problarını akünün artı ve toprak terminallerinde tutuyoruz.
V4 ölçümü sırasında motoru çalıştırmak gerekli midir? Bu durumda alternatörün şarj voltajı nedeniyle V1 ölçümü daha yüksek olacaktır. Daha sonra ölçümü tekrar gerçekleştirin.
V2:
Daha sonra tüketici arasındaki voltaj farkını ölçüyoruz. Doğal olarak tüketicinin açık olması gerekiyor. Bir lambayla bu o kadar da karmaşık değil: lambayı bir anahtarla açıyoruz. Bazen tüketiciyi açmak biraz daha zor olabilir, örneğin depodaki elektrikli yakıt pompası. Bu durumda, diyagnostik cihaz aracılığıyla aktüatör testini başlatın veya motoru rölantide bırakın.
- Tüketici üzerindeki voltaj, maksimum yarım volt farkla yaklaşık olarak akü voltajı kadar yüksek olmalıdır. Bu durumda artıda veya toprakta gerilim kaybı olmaz ve V4 ölçümü tamamlanır;
- V2 ölçümü sırasındaki gerilim, V1 değerinden yarım volttan fazla düşükse gerilim düşümü vardır. Bu durumda V3 ve V4'teki gerilimleri ölçüyoruz.
V3:
Bu ölçümle akünün artı ucu ile lambanın artı bağlantısı arasındaki artı taraftaki voltaj kaybını tespit ederiz.
- Kayıp 0,4 voltu aşamaz;
- 0,4 volttan düşük olması sorun değil;
- 0,4 volttan fazla kayıp varsa artı tarafta geçiş direnci vardır.
V4:
Son olarak lambanın kütlesi ile pilin kütlesi arasındaki kayıp ölçümünü gerçekleştiriyoruz. V3 ölçümü için de aynı durum geçerlidir: maksimum 0,4 volt kayıp, aksi takdirde bir geçiş direnci oluşur.
Kontrol etmek:
Akü voltajı voltaj devresi üzerinden dağıtılır. Tüm kısmi voltajlar (V2, V3 ve V4) akü voltajına (V1) eşittir. Yukarıdaki örnekte ölçülen değerlerde bu durum görülebilir:
- V1 = 12,0v
- V2 = 11,7v
- V3 = 0,2v
- V4 = 0,1V
Bununla aşağıdaki formülü doldurabiliriz:
Hesaplamada önemli bir sapma varsa ölçüm hatası yapılmıştır. Hangi değerin mantıksal olmadığını belirlemek gerekir. Örneğin akü voltajı 12 volt iken lambanın 13 voltta yanması mümkün değildir ve 12 voltluk voltaj düşüşü vardır.
Aşağıda bir V4 ölçümüyle tespit edilebilecek beş olası arıza bulunmaktadır. Yerden tasarruf etmek ve mümkün olduğunca net hale getirmek için "gerçek" voltmetrelerin görüntüleri, içinde sayı bulunan bir daire ile değiştirildi.
Arıza 1 – lamba zayıf yanıyor:
Lamba araçtaki diğer lambalara göre daha zayıf yanıyor. Mantıklı çünkü 7 volt yerine sadece 13 voltla çalışıyor. V3 sonucu artıda 6 voltluk kayıp olduğunu gösterir. Akünün artısı ile lambanın artısı arasındaki kısımda 6 voltun tüketildiği bir geçiş direnci bulunmaktadır. Bu voltaj kaybı, tüketicinin çalıştığı voltajın pahasınadır.
Olası nedenler:
- sigorta ile ECU arasında veya ECU ile lamba arasında sigorta için hasarlı bir kablo;
- sigorta tutucusundaki sigortanın kötü bağlantısı;
- Kötü bir kablo bağlantısı veya şemadaki siyah noktalardan birini tıkarız;
- ECU'da bir arıza.
Geçiş direncinin nerede olduğunu belirlemek için V3 metrenin negatif kablosunu ECU'nun altına hareket ettiriyoruz. Burada hala 6 volt ölçüyorsak bu teldeki voltaj kaybolmamıştır ve nedeni daha yüksektir. Ancak telin üstünde 0 volt ölçersek bu tel zarar görmüş demektir ve değiştirilmesi gerekir.
Arıza 2 – lamba zayıf yanıyor:
Bir kez daha diğerlerinden daha zayıf yanan bir lambayla karşı karşıyayız. Ölçülen değerlerde V4 ölçümünde 6 voltluk bir voltaj kaybının olduğunu görüyoruz. Bu durumda da topraktaki geçiş direncini aşmak için 6 volta ihtiyaç vardır.
Olası nedenler:
- lamba ile topraklama noktası arasında hasarlı bir tel;
- kablo gözünün temas noktaları ile toprak noktası arasındaki korozyon.
Geçiş direncinin telde olması durumunda lamba ile topraklama noktası arasına yeni bir tel takılması yeterlidir. Kabloda sorun yoksa, toprak bağlantısını söküp iyice zımparalayıp temizlemeniz, ardından kabloyu yeniden monte edip yeniden ölçmeniz yardımcı olabilir.
Arıza 3 – lamba zayıf yanıyor:
Tüm lambalar loş bir şekilde yanıyor. Ölçümü yaparken akü voltajının çok düşük (V1) olduğunu görüyoruz. Kayıp ölçümleri (V3 ve V4) sorun yok. Pili şarj etmek (ve belki de test etmek) sorunu çözmek için yeterlidir.
Arıza 4 – lamba yanmıyor:
Lamba yanmıyor. Ancak lambanın karşısındaki voltaj 13 volttur ve herhangi bir kayıp yoktur.
Olası nedenler:
- lamba arızalı: kesintili filaman nedeniyle elektrik devresi kesintiye uğradı. 13 voltluk voltaj ve toprak hala lambaya ulaşıyor, bu nedenle V2'de "iyi" bir voltaj farkı ölçüyoruz;
- zayıf fiş bağlantısı çünkü metal konektörler sıkıştırma kuvvetini kaybetmiştir. Lambanın fişinin sık sık çekilmesi ve basılması, metal fiş ile lambanın bağlantısı arasında boşluk oluşmasına neden olabilir.
Arızalı bir lamba genellikle optik olarak net bir şekilde değerlendirilebilir. Filament gözle görülür biçimde kırılmıştır. Gerekirse lambanın direncini ohmmetre ile ölçüyoruz. Sonsuz derecede yüksek direnç bir kesintiyi belirtir.
Arıza 5 – lamba yanmıyor:
Bir kez daha yanmayan bir lambayla karşı karşıyayız. V2'de ölçmeyi beklediğimiz voltaj farkını şimdi V3'te ölçüyoruz. Bu, sigortanın üst kısmında iyi bir artı ve altta iyi bir topraklama olduğu anlamına gelir. Ölçülen değere bakıldığında sigorta artık 13 volt kullanan bir tüketiciye benzemektedir ancak bu yanlıştır.
Bu arızanın nedeni arızalı bir sigortadır. Kırık filamanın devrenin kesilmesine neden olduğu önceki arızada olduğu gibi, burada da sigorta devreyi keser.
